تاریخ زنجان

• • زنجان کجاست؟

• • تاریخ پیدایش شهر زنجان

• • چرا زنجان ۳ بار تخریب شد؟

• • رونق دوباره شهر در چه زمانی اتفاق افتاد؟

• • آب و هوا و ارزیابی جغرافیایی استان زنجان

• • زبان مردم زنجان

• • زبان امروزی مردم زنجان

• • بهترین زمان سفر به زنجان

• • زنجان و جاذبه های گردشگری

زنجان کجاست؟

نام زنجان عربی‌شده واژه زنگان است. مردم منطقه هنوز هم تلفظ زنگان را به کار می‌برند. باید گفت که زنجان از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از مشرق به سلطانیه و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان ماه‌نشان محدود است و از سطح دریا ۱۶۶۳ متر ارتفاع دارد.

تاریخ پیدایش شهر زنجان

در جواب تاریخ پیدایش شهر زنجان به ویکی پدیا و لغتنامه دهخدا مراجعه کردم.

حمدالله مستوفی، تاریخ‌نگار نامدار، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، از نوادگان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین نام برده.

چرا زنجان ۳ بار تخریب شد؟

واقعا جای تعجب داره که یک شهر چندبار مورد حجوم اقوام بیگانه قرار بگیره و باز مثل درختی که ریشه داره دوباره از نو جوانه بزنه. که این نشان دهنده موقعیت استراتژکی و جغرافیایی مهم این شهر باستانی است.

– شهر تاریخی زنجان به لحاظ وجود مقاومتهای مردمی و منطقه‌ای در مقابل سپاهیان اسلام از شهرهای دشوارگشا بوده‌است،در سال ۲۴ هجری قمری به دست براء بن عازب سردار تخریب شده.

– این شهر برای بار دوم در پاییز سال ۶۲۸ هجری قمری در فتنه مغول تخریب شده و شدت آن به حدی بود که شهر برای مدتی از قید حیات ساقط شد.

– این شهر برای بار سوم در نیمه دوم قرن هشتم هجری قمری با یورش امیرتیمور گورکانی مواجه و پس از قتل‌عام اهالی به‌طور کلی با خاک یکسان شد.شهر زنجان تا اواخر قرن نهم خالی از سکنه و متروک بوده.

رونق دوباره شهر در چه زمانی اتفاق افتاد؟

در دوران صفویه -که آرامش نسبی در منطقه‌ها حاکم بوده‌است – شهر تجدید بنا شد و مجدداً حیات در آن شکل گرفت. علت اصلی احیای دوباره شهر وجود قنات های قدیمی و سفره آب های زیرزمینی مناسب و دسترسی و در میانه راه قرار داشتن برای سفر به آذربایجان بوده است.

آب و هوا و ارزیابی جغرافیایی استان زنجان

شرایط جغرافیایی و اقليمی منطقه بر اساس پستی و بلندي ها متغير است.

باید گفت که ارتفاعات دارای آب و هوای سرد کوهستانی ، زمستانهای پر برف و سرد و در تابستان معتدل و خشک می باشد .

این در حالی است که دره های قزل اوزن دارای آب و هوای معتدل تر بوده و دارای زمستانهای معتدل و تابستانهای نسبتا” گرم است .

همچنین جلگه های بين ارتفاعات نظير جلگه سجاس ، منطقه قشلاقات اقشار و قسمت سفلای زنجان رود دارای آب و هوای معتدل تری هستند.

همان طور که در نقشه می بینید زنجان از سمت شرقی به شهرهای قزوین، از سمت جنوب غربی و غرب به استان کردستان، از سمت شمال به اردبیل و آذربایجان شرقی، و گیلان از سمت شمال شرقی و از سمت جنوب به همدان می رسد.

این یعنی اگه خواستید به راحتی می توانید به نقاط مختلف که همجوار زنجان هستند سفر کنید.

استانی که شهر زنجان هم اکنون در آن قرار گرفته دارای ۳۹۳۶۹ کیلومتر مربع است و در حدود ۱.۴۳  درصد ایران را در بر گرفته است.

دین

دین اغلب مردم زنجان اسلام است و اهالی زنجان پیرو مکتب شیعه می باشند.

زبان مردم زنجان

حمدالله مستوفی زبان زنجان را پهلوی ذکر می‌کند و می‌گوید «زبانشان پهلوی به جیلانی بازبسته است» که منظور همان گویش‌های گوناگون زبان‌های تاتی‌تبار است.

زبان امروزی مردم زنجان

امروزه زبان مردم زنجان ترکی آذربایجانی،با لهجه زنجانی است. و از لحاظ فرهنگی و زبانی مانند سایر شهرهای آذربایجانی‌نشین می باشند .

نگران نباشید اگر زبان ترکی بلد نیستید چرا که فارسی نیز در برخی خانواده‌ها رایج است و به همین دلیل مردم استان زنجان در اداره‌ها، مدارس و مکان‌های عمومی به زبان پارسی و در مکالمه‌های روزمره و محلی به زبان ترکی آذربایجانی با لهجه زنجانی صحبت می‌کنند.

بهترین زمان سفر به زنجان

شهر زنجان به طور کلی دارای آب و هوای معتدل و رو به خنکی است قبلا هم گفتیم که این شهر جزو شهرهای شمال غرب ایران به شمار می آید.فصل اردیبهشت تا تیر بهترین فصل سفر به این شهر است زیرا در این فصل آب و هوای زنجان در بهترین حالت خود قرار دارد.

به سایت هر آنچه لازم است درباره شهر زنجان بدانید میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر مراجعه کنید.

زنجان و جاذبه های گردشگری

اگر جزو افرادی هستید که به مناطق بکر و طبیعت گردی علاقه وافر دارید گزینه خوبی برای سفر و گردشگری انتخاب کرده اید. این شهر به دلیل تاریخ و گذشته پر تلاطمی که داشته مملو از آثار تاریخی و اثرات به جا مونده از آن دوران است.

یکی از سوغاتی های بسیار معروف زنجانی ها، چاقوی زنجان است.

همه ی ما تا به حال اصطلاحی به نام چاقوی زنجان را شنیده ایم.

از آن جایی که یکی از حرفه ها و صنعت های بسیار ماندگار در زنجان چاقو سازی بوده است، بنابراین با مراجعه به این شهر میتوانید با خیال راحت برای خود یا دوستانتان چاقو تهیه کنید این چاقوها به خاطر کیفیت و خوش دستی که دارند به شهرت رسیدند که نشان دهنده دستان توانا و هنرمندانه اهالی زنجان است.

از دیگر سوغاتی هایی که اثر دست مردمان این شهر است می توانیم به ملیله کاری، ظروف مسی مختلف، چاروق که نوعی کفش زنانه ی سنتی است، گلیم، فرش، سنگ های تراش خورده ی قیمتی، منبت کاری، مصنوعات چرمی، قلم زنی، کیسه بافی، گردن بند و دست بند را می توانیم نام ببریم.

غذاهای محلی زنجان

اگه اهل امتحان کردن غذاهای مختلف و لذت بردن از طعم های جدید هستید زنجان میتواند مقصد مناسبی برای شما باشد .

از انواع غذاهای معروف زنجانی میتوان

– جغور بغور (چغول پغول، جیغیر بیغیر) نوعی خوراک است که طبخ سریع و آسانی دارد و از غذاهای محلی و خاص زنجان به شمار می‌رود.جالب است بدانید که این غذا خوراک ملی اسکاتلند هم به شمار می‌رود و با عنوان هَگیس آن را می‌شناسند.

– خورش (خورشت) آلوچه با مرغ از اصلی‌ترین غذاهای سنتی زنجان خورش آلوچه با مرغ است که به دلیل داشتن آلو طعم بسیار لذیذی دارد.

– شش انداز یکی از غذاهای سنتی مشترک گیلان، شیراز و زنجان است که در هر یک از این شهرها به روش‌های متنوع طبخ می‌شود.مردم زنجان در چهارشنبه سوری این غذا را تهیه میکنند.

– کله جوش از غذاهایی است که در اکثر نقاط ایران با دستورهای پخت متفاوت طبخ می‌شود.اما این غذا در زنجان بیشتر در فصل های سرد زمستانی طبخ می شود.

– کشک بادمجان غذایی است که اکثر ما آن ‌را می‌شناسیم و حداقل یک ‌بار امتحان کرده‌ایم؛ این غذا از غذاهای سنتی نواحی شمالی نیز به شمار می‌رود.

– پیازو از غذاهای قدیمی و خوشمزه زنجان است که امروزه اسم آن به ندرت شنیده می‌شود؛ این غذا سال‌ها پیش و در شب‌های سرد و طولانی زمستان طبخ می‌شد.

– علم سلات از غذاهایی قدیم زنجان است که در ابهر پخته می‌شود.

– بوغدا آشی (آش گندم) در زبان ترکی به گندم بوغدا می‌گویند و بوغدا آشی یا همان آش گندم، عصرانه یا شامی خوشمزه برای شب‌های زمستان به شمار می‌رود.

– آش ترش غذایی محبوب در بین ترک‌هاست و در بیشتر مناطق این نوع آش در شب چهارشنبه‌سوری طبخ می‌شود.

– آش شیر یکی از آش‌های فوق‌العاده زنجان است.

– قرابیه یا قرابی شیرینی معروفی است که شاید بیشتر به عنوان سوغات تبریز معروف باشد اما در زنجان، آذربایجان و ترکیه نیز این شیرینی پخت می‌شود.

– چورک به معنای نان و چای چورک (نان چای) نوعی شیرینی بیضی‌شکل و ساده است که روی آن چند خط ساده و کنجدی دارد و در ماه مبارک رمضان بیشتر تهیه می‌شود.

– حلوای اوماج یا اوماج حالواسی یکی از انواع حلواهای سنتی و خوشمزه ایرانی است که اصالت آن به استان آذربایجان شرقی تعلق دارد.

– شیرینی شستی از شیرینی‌های سنتی لذیذی است که به دلیل آنکه در شکل‌دهی آن از فشار انگشت شست برای طرح دادن استفاده می‌شود، به این نام معروف شده است.

– قیقاناخ یا قیقاناق نوعی خاگینه نازک است که بیشتر در شهرهای زنجان و تبریز پخته می‌شود.

– نان برنجی از شیرینی‌های معروفی‌ست که در شهرهای ایران به خصوص کرمانشاه تهیه می‌شود اما زنجانی‌ها معتقدند ریشه و اصالت این شیرینی به شهر زنجان بر می‌گردد.

– انگشت پیچ هم یکی دیگر از شیرینی‌هایی است که به عنوان سوغات همدان معروف است اما در زنجان نیز پخته می‌شود.

– اَردَک یکی از نان‌هایی محلی و از سوغات پرطرفدار زنجان است که در گذشته زنان آن را می‌پختند، اما امروز پای این نان به قنادی‌ها نیز باز شده است.

بازار بزرگ زنجان

بازار زنجان، طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران.

این بازار یک بازار قدیمی است ساخت آن در سال ۱۲۰۵ هجری قمری در دوران حکومت آغامحمد خان قاجار آغاز و به سال ۱۲۱۳ هجری قمری همزمان با حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان گرفته است بعدها کاروانسراها، گرمابه‌ها، مسجدها و راسته‌ها در اطراف این بازار قرار گرفتند و در اواخر دوره قاجاریه و مقارن با حکومت محمد علی شاه قاجار تکمیل گردید.

مسجد جامع زنجان (دورهٔ قاجار)

مسجد و مدرسه جامع زنجان معروف به مسجد سید، در قرن سیزدهم هجری قمری (سال ۱۲۴۲) توسط یکی از پسران فتحعلی‌شاه قاجار به نام عبدالله میرزا دارا که مرید آیت‌الله سیدمحمد مجتهد سردانی بود، ساخته شد تا مرکز تدریس، اقامه نماز و مراجعات مردمی این مجتهد زنجانی باشد. خاندان حسینی زنجانی از آن زمان تاکنون تولیت مسجد را به عهده دارند.

عمارت ذوالفقاری (دورهٔ قاجار)

خانه‌ ذوالفقاری‌های زنجان كه قریب صد سال از احداث آن می‌گذرد یكی از آثار ارزشمند و جاهای دیدنی زنجان است .در حال حاضر این عمارت تبدیل به موزه‌ سه تن از مردان نمکی شده‌ است.

بنای رخت‌شوی‌خانه (دورهٔ پهلوی)

این بنا توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته شده است. زمین آن را علی‌اکبر خان توفیقی، اولین شهردار وقت زنجان، خریداری کرد و در سال ۱۳۴۵ قمری به منظور مکانی بسته جهت شستشوی زنان در هوای سرد ساخته شده است.

میل خویین

میل خویین یا برج به ساختمان یا مکانی بلند می‌گویند که معمولا جهت استفاده دیده‌بانی، نگهبانی و…کاربرد داشته است.برج خویین یکی از آثار تاریخی روستای خویین در شهرستان ایجرود استان زنجان است. این برج تاریخی که از جاهای دیدنی زنجان در خویین به شمار می‌رود، در ۶۰ کیلومتری جاده زنجان-بیجار قرار گرفته است. میل خویین که شباهت زیادی به برج‌های دیده‌بانی در گذشته تاریخی ایران دارد، بر فراز ارتفاعات ضلع غربی روستای خویین قرار گرفته است.

مسجد خانم در زنجان

این مسجد که متعلق به دوره قاجار است، معماری ویژه‌ای دارد که با اکثر مساجد ساخته شده در ایران متفاوت است.این مسجد گنبد ندارد، اما دو مناره بسیار قطور و کوتاه با تزیینات زیبای کاشی و آجر دارد که ضمن حفظ هویت معماری قاجاری، آن را به مسجدی چشم نواز تبدیل کرده است. این مسجد که در منطقه فخیم‌الدوله زنجان قرار گرفته به درخواست یکی از زنان مقتدر ایران به نام جمیله خانم که دختر حسین قلی خان نظام‌العداله بود، ساخته شد و به همین دلیل به «مسجد خانم» معروف شده است.

گنبد سلطانیه زنجان

در مسیر تهران به زنجان در میان دشتی پهن و وسیع در زنجان گنبدی آجری با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای کاملا نمایان است. این بنای تاریخی که به بزرگ‌ترین گنبد آجری دنیا شهرت دارد، گنبد سلطانیه نامیده می‌شود و به دستور الجایتو یا سلطان محمد خدا بنده که در زمان ایلخانیان فرمانروا بود، ساخته شد و گفته میشود که این بنا آرامگاه اوست . این گنبد دیدنی در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. جالب است بدانید که از گنبد سلطانیه در قدیم به‌عنوان ساعت آفتابی استفاده می کردند.

معبد داش کسن زنجان

داش کسن یا معبد اژدها، در واقع باقی‌مانده معبدی منحصربه‌فرد متعلق به دوره ایلخانی است.

داش کسن (که واژه‌ای ترکی به‌معنای «سنگ تراش» است)دارای ترکیب شگفت‌انگیزی از معماری ایرانی و چینی است که پس از حمله مغول به ایران بنا شده است به همین دلیل می‌توان عناصر معماری ایرانی را در کنار طرح‌های بی‌نظیر اژدها در داش کسن که در نزدیکی روستای زیبای ویر قرار دارد، مشاهده کرد.

قلعه بهستان و دودکش جن زنجان

قلعه بهستان در شهرستان ماه نشان زنجان و درست کنار دودکش‌های جن قرار دارد. نام دیگر این قلعه، کهن دژ است که به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی روستای بهستان، به قلعه بهستان هم شهرت دارد. این قلعه برخلاف قلعه‌های دیگر، کمی عجیب است و داخل دودکش‌های جن ساخته شده و ظاهری متفاوت دارد.

باید گفت که دودکش جن در ۱۱۳ کیلومتری شهر زنجان قرار گرفته است.

دودکش جن در اصطلاح زمین‌شناسی «هودو» نامیده می‌شود و در اصل به‌نوعی فرسایش گفته می‌شود که بر اثر آن مناره‌های بلند و نازکی از رسوبات و سنگ‌هایی از لایه‌های ابتدایی باقی می‌مانند.

تپه های آلا داغ لار زنجان

کوه و تپه‌های رسی آلا‌داغ‌لار، کوه‌های رنگارنگی به رنگ قهوه‌ای، سبز، قرمز، زرد، نارنجی و سفید هستند که وقتی بارندگی می‌شود و خاک رس این کوه‌ها خیس می‌شود، چشم‌اندازی بسیار دیدنی ایجاد می‌کنند. زمانی که از زنجان به‌سمت شهر‌ ماه‌نشان در حرکت هستید، می‌توانید منظره شگفت‌انگیز این کوه‌های رنگارنگ را تماشا کنید.

دریاچه پری خندقلو زنجان

در میان دشتی وسیع دریاچه‌ای با چشم‌انداز زیبا قرار گرفته که حکم سراب را برای این منطقه دارد. این دریاچه شگفت‌انگیز که با نام پری، خندقلو و شورگول شناخته می‌شود و تنها دریاچه طبیعی استان زنجان است. دریاچه پری همچنین یکی از جاذبه‌های توریستی و و کمتر شناخته شده استان زنجان در شهر ماه نشان محسوب می‌شود.

غار کتله خور

غار کتله خور بزرگ‌ترین غار خشکی آبی جهان است که در جنوب خدابنده در ۸۰ کیلومتری استان زنجان قرار گرفته است. این غار که مزین به قندیل‌های رنگی آویزان از سقف است، از سه طبقه با گذرگاه‌های اصلی و تونل‌های فرعی بسیار تشکیل شده است.این غار سه طبقه هنوز بخش‌های حفاری نشده بسیاری دارد و بخش بزرگی از آن نیز برای گردشگران عادی در دسترس نیست .

کارشناسان معتقدند این غار تقریبا همسن غار علیصدر همدان است؛ اما دو تفاوت اصلی دارند؛

یکی اینکه غار علیصدر آبی است ولی کتله خور کاملا خشک است و می‌توانید داخل آن قدم بزنید.

دوم اینکه خلوص آهک غار کتله خور بیشتر است که باعث شده نمای داخل آن زیباتر و مسحورکننده‌تر باشد.

پیشنهاد میکنم برای کسب اطلاعات بیشتر به جاهای دیدنی زنجان مراجعه کنید.

از جمله جاذبه های گردشگری دیگر استان زنجان میتوان

مسجد میرزائی (اوایل صفوی) و پل حاج سید محمد و آبشار شارشار و موزه باستان شناسی و مردان نمکی زنجان

و کاروانسرای سنگی (دورهٔ صفوی) و کاروانسرای دخان (دورهٔ قاجار) و حمام حاج‌داداش (دورهٔ قاجار) و پل سردار (دورهٔ قاجار) و پل حاج سید محمد (دورهٔ قاجار) و پل میر بهاءالدین (دورهٔ قاجار) و خانه و باغ معین‌التجار (دورهٔ قاجار) و خانه شیخ‌الاسلامی (دورهٔ قاجار) و خانه بهمنی (دورهٔ قاجار) و خانه توفیقی (اواخر قاجار) و خانه مقدم (دورهٔ قاجار) و خانه خدیوی (دورهٔ پهلوی) و کارخانه کبریت سازی (دورهٔ پهلوی) که در حال حاضر به عنوان موزه بازگشایی شده‌است و مسجد چهل‌ستون زنجان (دورهٔ قاجار) و مسجد جمیله خانم (دورهٔ قاجار) و مسجد اسحاق‌میرزا (دورهٔ قاجار) و مسجد عباسقلی (دورهٔ قاجار) و مسجد دمیریه (دورهٔ قاجار) و بقعه میرزا ابوالقاسم زنجانی (دورهٔ قاجار) و بقعه مجتهدی (دورهٔ قاجار) و بقعه میرزا مهدی زنجانی (دورهٔ قاجار) را نام برد.

آنچه باید گفت

در آخر باید گفت که زنجان با قدمتی دیرین دارای اقوام و ملل مختلفی است که به سبب چندبار ویران گشتن آن و مهاجرت اقوام دیگر به صورت مجدد شکل گرفته است .

این شهر دارای مردم بسیار زحمت کش میهمان نواز و میهمان دوست خونگرم و مهربان و متدین هستند .با توجه به مکان های دیدنی و جاذبه های گردشگری که این شهر در دل خود جای داده از شما دعوت میکنم تا از این شهر باستانی و تاریخی دیدن کنید.